Merkez ilçe Dumanlı Köyü sınırları içerisinde bulunan Santa, il merkezine 72 km mesafededir. Ana tur güzergâhından merkez ilçe Arzular Beldesi istikametinde Yayladere Köyü yolu takip edilip Kosdan Dağı geçildikten sonra Taşköprü Yaylasına, oradan da Santaya ulaşılır.
17. yüzyılda Rumlar tarafından kurulan yerleşim, dini, ticari ve kültürel açıdan önem taşımakla birlikte, Rum çeteleri tarafından sığınak olarak da kullanıldığı bilinmektedir. Günümüzde "Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı" olan Santa; "Binatlı, Terzili, Zurnacili, Piştovlu, İşhanlı, Çinganli, Çakallı" olmak üzere yedi mahalle ve üç yüzü aşkın evden oluşmaktadır. Kentin her mahallesinde tümüyle taştan inşa edilen tek katlı konutlar ve en az bir kilise, her sokakta da bir çeşme mevcuttur.
Canca Kalesi
İl merkezine 8 km mesafede olan Canca Kalesine, Vank köyünden ve Kale Deresi denilen vadiden gidilir. Evliya Çelebi, Seyahatname sinde bu kaleden bahsetmektedir. Trabzon, Türkler tarafından 1461 yılında fethedildiğinde Kralın kızının bu kaleye sığınarak intihar ettiği nakledilen rivayetler arasındadır.
Girişi batı yönünden olan kale, doğu-batı istikametinde arka arkaya üç bölümden teşekkül etmektedir. Çevresi 1.5 m kalınlığındaki burçlarla takviye edilmiştir.
Sarıçiçek Köy Odaları
Sarıçiçek Köy Odaları, il merkezine 38 km mesafede, merkez ilçe Sarıçiçek Köyündedir. Köye, Gümüşhane - Bayburt ana tur güzergâhının 12. kmsinden sola ayrılan Arzular Beldesi istikametinde Kabaköy-Süngübayır- Ardıç - Akhisar köyleri üzerinden ulaşılır. Yol bütün tur otobüslerinin gidebileceği durumdadır.
Odalar, köy sakinlerinden Hacı Ömer Ağa tarafından 1870li yıllarda yaptırılmıştır. Odalar, Türk mimarisinin erken örneklerindendir. Sarıçiçek Köy Evlerinde, Türk geleneği ile yerleşik geleneğin yanı sıra mahalli hususiyetlerin lirik örnekleri de işlemelere yansımıştır. İşlemelerde zengin motiflerin görüldüğü süslemeler dikkat çekicidir. Süslemelerin uyumu, kullanılan renklerin canlılığını ortaya koymaktadır. Yapı içerisinde ahşap işlemeler ve dekorlar bir birine çivisiz bir teknikle monte edilmiştir.
Karaca Mağarası
Şehir merkezine 17 km mesafede bulunan Karaca Mağarasına, Gümüşhane-Trabzon istikametinde 10. kmden kuzey yöne hareketle 7 km gidildikten sonra ulaşılır. Mağaraya her türlü aracın rahatça gidebileceği karayolu mevcuttur.
Denizden 1550 m yükseklikteki bu yeraltı sarayının giriş noktası ile en uç nokta arası 105 metredir. Tavan yüksekliği 18 m, toplam iç alanı ise 1.500 m2dir. Mağaranın doğal klima özelliğindeki havası, ziyaretçilerine, özellikle astımlı ziyaretçilerine rahat bir atmosfer sunarak mağara turizminin yanında sağlık turizmi yönünden de önemli hizmetler sunmaktadır.
Doğanın yeraltı sarayı Karaca Mağarası, eşine rastlanılmayacak bir resim sergisiyle, doğal mimarisiyle ziyaretçilerine huzur ve mutluluk vererek, seyir defterlerine unutamayacakları bir sayfa açacaktır.
Tomara Şelalesi
Gümüşhanenin Şiran ilçesine bağlı Seydibaba Köyü sınırları içerisinde bulunan Tomara Şelalesi, il merkezine 130 km, Şiran ilçesine 14 km mesafede bulunmaktadır.
Dağın göğsünde, kırk ayrı yerden çıkan su kaynağı, "Tomara Şelalesini emsallerinden farklı ve eşsiz kılmaktadır. Şelale, 25 metre yükseklikten, süt beyazı ve köpük şeklinde su yatağına dökülmektedir. Şelale ve çevresinin zengin flora ile oluşturduğu uyumlu peyzaj görülmeye değer güzellikler arasındadır.
Süleymaniye Mahallesi
Yerleşim, bugünkü il merkezinin mahallesi konumundadır. "Kentsel ve Doğal Sit Alanı" olan yerleşim, aynı zamanda "Turizm Merkezi"dir. Yerleşime, Daltaban Mahallesinden güneybatı yönünde devam eden 4 kmlik yolla ulaşılır.
İskender hâkimlerinin ilk defa gümüş madenlerini bulmaları üzerine yerleşimin kurularak geliştirildiği söylense de, 13. yüzyıla kadar buradaki yerleşmeler hakkında kesin bir bilgi yoktur. Trabzonun Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında fethedilmesiyle birlikte Osmanlı topraklarına katılan Gümüşhanede bulunan gümüş madenleri işletmeye açılmıştır. Osmanlı devlet hâzinesinin 1/6sını temin eden gümüş sikkeler, Eski Gümüşhanede bulunan darphanelerde basılmaktadır. Türklerin, Ermenilerin ve Rumların birlikte yaşadıkları ve çalıştıkları; sevgi, hoşgörü ve barış yerleşimi olması kentin en önemli özelliğidir. Yerleşimde bulunan tarihî cami, kilise, han, hamam, köprü, dükkân gibi birçok kültürel değer, zamana meydan okurcasına geçmişten günümüze kadar gelmiştir.
GÜMÜŞHANE